Dood van Franciscus: einde van een pontificaat vol tegenstellingen

Paus Franciscus is vandaag 11 april om 7u35 overleden. Hij werd 88 jaar.

Als eerste jezuïetenpaus en eerste kerkleider uit Zuid-Amerika, zal zijn pontificaat gekenmerkt blijven door vele hervormingen en ook door stellingnames, die binnen de Kerk veel tweedracht veroorzaakt hebben.

De mediatrommel is reeds volop aan het roffelen en het wemelt van  lofbetuigingen, die de overleden paus bijna de hemel in prijzen.

Daarom zal ik mij beperken tot enkele markante feiten.

Jorge Mario Bergoglio werd op 17 december 1936 te Buenos Aires in Argentinië geboren uit Italiaanse ouders. Hij trad binnen bij de Compagnie van Jezus in 1958 en werd tot priester gewijd in 1969. Hij werd aartsbisschop van Buenos Aires benoemd in 1998 en kardinaal gecreëerd door Johannes-Paulus II in 2001. Tot paus verkozen op 13 maart 2013, na het terugtreden van Benedictus XVI, was hij de tweehonderdzesenzestigste opvolger van de heilige Petrus.

Als eerste jezuïet om de troon van Petrus te bestijgen, was hij ook de eerste niet-Europese paus sinds eeuwen. Zijn verkiezing werd aanvankelijk als een historisch keerpunt begroet. Door de naam Franciscus te kiezen, met verwijzing naar de heilige uit Assisi, kondigde hij reeds de wil tot verandering aan: eenvoud, nabijheid van de armen, kritiek op een Kerk die hij teveel’ naar zichzelf gekeerd ‘vond.

Maar al heel vlug leidden bepaalde pastorale en leerstellige keuzes van de paus tot heftige debatten. De beruchte zin, die hij in 2013 uitsprak: <Als iemand die homo is de Heer zoekt en goede wil betoont, wie ben ik dan om hem te oordelen?> heeft een wijziging gebracht in de manier waarop de Kerk zich over de homoseksualiteit uitsprak. Het is nochtans de opdracht van een paus zich publiekelijk uit te spreken over wat goed en kwaad is, sinds het pausschap door Christus zelf ingesteld is…

Ook de toegang tot de sacramenten voor uit de echt gescheiden, en daarna hertrouwde personen, in de exhortatie Amoris Laetitia(2016) heeft veel vragen en tegenstand opgeroepen, o.a. komende van heel wat kardinalen.

Franciscus was ook een politieke paus, die bisschoppen en kardinalen benoemde volgens zeer subjectieve criteria. Wie het etiket ‘progressief’ droeg, genoot zijn voorkeur en wie dat niet was, moest maar beter opletten. Zo werd de diepgelovige aartsbisschop Leonard, de dag na het bereiken van de ouderdomslimiet, op non actief gesteld, een vernederende maatregel, die meestal uitzonderlijk is en werd hij nooit tot kardinaal benoemd, terwijl dit juist altijd de regel is, zeker in België…De nietszeggende, maar progressieve De Kesel, gedoodverfde opvolger van Danneels, werd wel onmiddellijk kardinaal… dit is slechts één voorbeeld van een arbitrair benoemingsbeleid, dat voor heel wat terechte wrevel geleid heeft.

In het buitenland hebben veel dergelijke gevallen tot beroering geleid onder de gelovigen: bisschop Rey van het Franse Toulon, Bisschop Marc Aillet van Bayonne, bloeiende bisdommen, met volle seminaries, maar te ‘conservatief’ bevonden…Mgr Strickland in de VS, verwijderd uit zijn bisdom, zonder grondige reden…dit zijn slechts enkele gevallen!

Tekenend voor de controverse, die Bergoglio dikwijls opriep, is het feit dat hij nooit meer zijn geboorteland Argentinië bezocht na zijn aanstelling tot paus.

Op institutioneel vlak hebben bepaalde hervormingen van de Romeinse Curie ook vele gelovigen, die gehecht waren aan de stabiliteit van de kerkelijke structuren, met verbijstering geslagen.

Zijn beslissing om de tridentijnse ritus met het motu proprio Traditionis Custodis gevoelig te beperken(2021) werd door velen ook als een breuk ervaren met het pontificaat van Benedictus XVI. Vele gelovigen, gehecht aan de traditionele liturgie, hebben deze beslissing ervaren als een onrechtvaardige uitsluiting en een teken van vijandigheid tegenover een geloofsuiting, die nochtans volledig in harmonie is met de katholieke leer.

Gedurende heel zijn pontificaat heeft Franciscus zijn uitgesproken mening over sociale -en milieu thema’s luidop verkondigd. Met zijn encycliek ‘ Laudatio Si, een eenzijdige benadering van het ecologische thema, maakte hij zich geliefd bij de Groene klimaatactivisten. De heidense godin Pacha mama, werd bijna als een heiligenbeeld opgevoerd.

Een van zijn voorkeurthema’s was de kwestie van de migranten en illegalen, een kwestie waardoor hij als geobsedeerd was en waarin hij als zeer eenzijdig en bevooroordeeld overkwam.

Naast de plicht tot hulp en bijstand voor mensen in nood, wat een christelijke plicht is, zag hij de enorme gevaren niet in van een massale immigratie van cultureel vijandige culturen, die dreigen de identiteit en het voortbestaan van de eigen bevolking te ontwrichten en zelfs te vernietigen.

Zo heeft hij ook de indruk gewekt dat zijn bekommernissen de Kerk deden afglijden naar een wereldlijk instituut, een veredelde NGO, die meer bezig is met humanitaire onderwerpen en met de dialoog met de wereld dan met de bekering tot het geloof en de Kerk van Christus.

Positief is, dat hij steeds opgeroepen heeft tot vrede, zowel in het zinloze en bloedige conflict tussen Oekraïne( en de NAVO) en Rusland als in de tragedie van de ethnische zuivering in Gaza en de Palestijnse gebieden. Spijtig genoeg, werd hij onvoldoende gehoord.

Tot slot nog één merkwaardig feit vermelden, waarover  de meeste media niets berichten: de laatste belangrijke persoon, met wie paus Franciscus zich onderhield, was de Amerikaanse vice-president en katholiek bekeerling J.D.Vance! Een vingerwijzing uit de hemel?

Staat de opvolger al klaar? Met zijn benoemingspolitiek heeft Bergoglio er alles aan gedaan om een kandidaat naar voor te schuiven die volledig in zijn lijn zit…maar, verrassingen zijn niet uitgesloten…het is meer dan eens gebeurd dat op een conclaaf plots iemand op de voorgrond treedt, die niet voorzien was.

Wie ook de volgende paus wordt, hij erft een Kerk, die haar evenwicht zoekt tussen hervorming en traditie, tussen opening en trouw. Er zal een einde gemaakt moeten worden aan de chaos. Tussen al deze spanningen, zal de Kerk toch steeds verder aan haar geschiedenis schrijven.

Wij kunnen slechts bidden, dat de Geest de kardinalen op het conclaaf bijstaat in hun keuze. Een keuze, die belangrijker dan ooit is, omdat degene die tot paus verkozen wordt de storm, die de Kerk dreigt te verzwelgen, tot bedaren moet brengen, zodat zij terug rots in de branding wordt.