Kardinaal Joseph Zen zegt dat het lijkt alsof de pauselijke adviseurs “tegen elke prijs succes willen hebben” in hun wanhoop om een overeenkomst te bekomen met het communistisch regime in Beijing.
Het Salesiaanse Studiehuis is niet veel veranderd sinds het in de jaren 1930 op een heuvel in Hong Kong werd gebouwd. Maar de stad rondom is onherkenbaar veranderd. appartementsblokken, grote wegen en scholen zijn als paddenstoelen uit de grond gekomen en omcirkelen nu het missiehuis. Het achtergrondgeluid in het vermoedelijk eens rustige toevluchtsoord is nu een symfonie van voortdurende boren, haastig verkeer en roepende werkmannen.
Kardinaal Joseph Zen begroet me bij de deur van het missiehuis. Het bescheiden gebouw is de plek waar hij in 1948 zijn studies begon, nadat hij naar het eiland gereisd was vanuit zijn huis in Shanghai een jaar voor Mao Zedong de controle over het vasteland greep. Nadat hij in 2009 is afgetreden als bisschop van Hong Kong, is hij teruggekeerd naar de plaats waar het allemaal begonnen is voor hem.
Het is niet alleen het landschap rond het missiehuis dat getransformeerd is tijdens de afwezigheid van Zen. Op 1 juli 1997 vond de overdracht van het Britse grondgebied naar de Chinese regering plaats overeenkomstig het principe van “een staat, twee systemen”, waardoor Hong Kong het recht kreeg om zijn kapitalistische economie en politieke structuur te behouden.
“Ik denk dat er op het moment van de overdracht veel verschillende verwachtingen waren”, zegt Zen, “sommigen waren erg optimistisch, anderen pessimistisch. Er was een belofte van ‘een land, twee systemen’. Maar ik heb nooit geloofd dat het echt kon werken omdat de communisten ons systeem gewoon niet kunnen begrijpen. Het feit is dat de 20 jaar onder Chinese heerschappij 20 jaar van vechten zijn geweest.”
En kardinaal Zen, die alleen maar 85 jaar lijkt te zijn op het moment dat hij een hand om zijn oor vouwt om duidelijker te horen wat je zegt, is iemand geweest die constant aan de voorkant van die strijd heeft gestaan.
Zijn uitgesproken persoonlijkheid staat in tegenstelling tot die van zijn favoriete Bijbelse karakter, de H. Josef, die de kardinaal beschrijft als stil en nederig. “Hij zegt geen woord in de Heilige Schrift, maar ik ben niet zoals hij. Ik benijd het hem: ik spreek de hele tijd. ‘
Nadat Kardinaal Zen Bisschop van Hong Kong geworden is in 2002, heeft hij voorstellen van wetten veroordeeld die de centrale overheidscontrole vanuit China wilden instellen. Hij heeft zelfs een hongerstaking aangevangen om zich te verzetten tegen hervormingen van het schoolsysteem waardoor de Kerk de controle over haar scholen zou verliezen.
Kardinaal Zen betreurt het dat de onderwijswetten niet konden tegengehouden worden. “Toen realiseerden de mensen zich de gevaren helaas niet”, herinnert hij het zich “pas nadat de regering ermee begon zogenaamde ‘patriottische opvoeding’ door te drukken, realiseerden de mensen het zich: ‘Het wegnemen van de controle over het onderwijs van de Kerk was de eerste stap, Nu komt de tweede stap.’”
Ondanks deze tegenslag blijft de kardinaal zich inzetten voor democratie en mensenrechten in de stad. Over de vooruitgang die gemaakt is door het politieke activisme zegt hij: “Door onze stem te verheffen denk ik dat we erin geslaagd zijn om sommige dingen te redden van schade door een interventie [van Beijing]. Maar ik denk dat we moeten inzien dat Hong Kong erg zwak is en dat alles wat we kunnen doen is voorkomen dat het slechter wordt.”
Als een man met duidelijke principes, stelt Zen dat het opstaan tegen sociaal onrecht een centraal deel van het onderwijs van de Katholieke Kerk is. Hij zegt dat hij dit geleerd heeft van een “geweldige professor” tijdens zijn negen jaar aan de Salesiaanse Pontificale Universiteit in Rome in de jaren 1960.
Een onrecht waartegen de Kardinaal zich altijd heeft uitgesproken, is de vervolging van Katholieken in China. Geboren en opgevoed in pre-communistische Shanghai, heeft Zen de herinnering van een kindertijd zonder discriminatie. “In Shanghai hadden we tijdens de oorlog een hard leven onder de Japanse bezetting, maar er werd niet rechtstreeks in de Kerk ingegrepen. Maar toen de communisten aan de macht kwamen, kwam er vervolging tegen de Kerk – zeer harde vervolging. “Toen de communisten de macht namen, kon ik niet meer naar China teruggaan. Ik kon nog met mijn familie communiceren, maar ik moest zeer voorzichtig zijn.”
Naarmate het regime begon missionarissen buiten te zetten, priesters in de gevangenis te zetten en kerken te vernietigen, werden de betrekkingen tussen Peking en Rome zeer gespannen. Er is sinds 1951 geen officiële diplomatieke relatie tussen de twee geweest, iets wat Paus Francis en het Vaticaan graag willen veranderen.
Maar Zen verzet zich hartstochtelijk tegen een dreigende overeenkomst tussen de Heilige Stoel en de communistische staat, die de legitimiteit van de overheidsbestuurde bisschoppen in de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging (CCPA) zou erkennen – de officiële kerk.
“Volgens mijn geweten moet ik schreeuwen wat mijn overtuigingen zijn,” zegt hij, “omdat het een ramp zou zijn als ze de verkeerde overeenkomst zouden accepteren. Er is geen verbetering voor het Katholieke leven in China. Het gaat wel achteruit, en dat kan ik niet toestaan.”
Vorig jaar heeft Zen zich krachtig uitgesproken tegen de overeenkomst en zei hij aan Wall Street Journal dat “je met nep-bisschoppen de Kerk vernietigt”. Maar hij dringt erop aan dat hij niet tegen de dialoog tussen China en het Vaticaan is. “Ik ben nooit tegen de dialoog omdat je moet praten om een overeenkomst te hebben. Maar wat ik zeg is, wees voorzichtig: wat voor soort Overeenkomst ga je hebben?”
Zen zegt ook dat hij niet tegen iedereen in de CCPA is. “Het is jammer dat mensen dit onderscheid maken tussen de ondergrondse en de officiële kerk. Zelfs in de officiële kerk zijn er goede mensen die trouw zijn aan de autoriteit van de paus.”
Wat de Kardinaal het meeste ergert aan de voorgestelde overeenkomst lijkt te zijn dat hij en andere bisschoppen uit China buiten de discussie zijn gelaten.
“Ik ben een Chinese kardinaal,” zegt hij “er zijn niet veel Chinese kardinalen. Er zijn twee – maar ik weet van niets!”
Benedictus XVI benoemde Zen, samen met 30 anderen, in een Vaticaancommissie over China in 2007. Maar de kardinaal zegt dat sinds de paus Francis in 2013 verkozen is, de commissie “gewoon is verdwenen” zonder officiële aankondiging. Hij noemt het gebrek aan communicatie van Rome “een absolute onbeleefdheid” en beschuldigt degenen die de paus adviseren ervan niet te luisteren naar de mensen ter plaatse.
De kardinaal knalt zijn vuisten op de tafel wanneer hij zegt: “Hoe kunnen ze geloven dat ze de situatie beter kennen dan ik? Beter dan Aartsbisschop Savio Hon Tai-Fai, die de nummer twee is in de Congregatie van Evangelisatie? Wij zijn Chinees! We zijn zo veel jaren in China geweest, hebben in de seminaries lesgegeven, hebben er zes maanden per jaar verbleven en met onze eigen ogen gezien wat er gebeurt. Zij geloven ons niet. Ze luisteren niet naar ons. Zo verschrikkelijk.”
Zen zegt dat de adviseurs van de Paus “succes tegen elke prijs” lijken willen te hebben bij het bekomen van een overeenkomst met Beijing. Maar de kardinaal dringt erop aan dat de Kerk niet voor een aardse regering zou moeten buigen.
“We hebben nog zoveel kracht in onze Kerk. Dat is een spirituele kracht. Dus waarom gebruiken we die krachten niet om onze positie te versterken? Waarom begrijpen ze niet dat, als je je positie sterk inhoudt, je iets kan doen, iets kan bereiken?
Ondanks zijn woede van vorig jaar over de deal, gelooft Zen nu dat het vooruitzicht van een overeenkomst met Beijing in het water is gevallen.
“ Op dit moment lijkt het erop dat er geen vooruitgang geboekt wordt,” zegt hij. “Ik denk dat de overeenkomst over de selectie van bisschoppen klaar is maar niet ondertekend. Ik denk dat de regering wil dat de Heilige Stoel alles toekent. Niet alleen over de selectie van bisschoppen, maar ook veel andere dingen om de kerk te kunnen controleren. Maar deze andere dingen zijn niet mogelijk. Dus weigert de regering te ondertekenen. Dus voor mij is dat goed.
“De vastberadenheid van de Kardinaal ten opzichte van Beijing weerspiegelt de standvastigheid van zijn eigen geloof. Katholiek sinds zijn geboorte, zegt hij dat hij nooit aan het bestaan van God heeft getwijfeld. “Ik heb niet veel geleden voor mijn geloof,” zegt hij. “Alles gaat goed in mijn leven. Alleen deze laatste periode, toen ik helaas zelfs tegen het Vaticaan heb moeten vechten … Maar voor de rest van mijn leven was het erg comfortabel, heel vredig. Ik kan echt niet klagen.”
De kardinaal toont zijn dagelijkse gebed voor de komende 20 jaar van Katholieke leven in Hong Kong en het vasteland. “Ik bid, lieve Heer, om degenen die moedig hun geloof vasthouden, te versterken, moed te geven aan degenen die aarzelen en de mensen die hun geloof in de praktijk hebben opgegeven te bekeren.”
“Er zijn veel Katholieken die hulp nodig hebben. De sterke mensen hebben hulp nodig, de aarzelende mensen hebben hulp nodig en de slechte mensen hebben bekering nodig. Dan zal er een volledige overwinning van God zijn.”
Artikel van The Catholic Herald: Cardinal Zen: ‘It seems the Vatican-China deal is not proceeding. That’s good’
Vertaling van Hiëronymus Saepinus voor het Katholiek Forum
De wijze hoe China in hert verleden tot nu omgaat met christenen van allerlei soort (katholieken en andere kerken) laat geen enkele twijfel over hoe zij dit alles benaderen. Ben zelf een China-kenner, ken behoorlijk haar geschiedenis, spreek en schrijf chinees, trouwde met mijn chinese vrouw in Hong Kong, en kijk nu met haar via Safari wekelijks naar een of andere chinese provincie al enkele jaren lang. Ze hebben hun land langzamerhand veranderd in één groot Disneypark: voor hen is dat de nieuwe waarheid, die zij de gehele wereld willen opdringen. Vele chinezen leven een afgestompt bestaan in hun vele grote steden. Ze hebben geen moraal, geen ethiek, en zijn erg bijgelovig. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk. Hoe kan een paus zo naïef zijn, dat hij het Vaticaan een overeenkomst laat sluiten met hun regering? Nu al verandert de gehele wereld door hun toenemende invloed. Met hen in zee gaan is zelfverraad, vooral voor elke christen. Wie weet niet van de christenvervolgingen in het verleden onder andere tijdens het bewind van Mao Ze Dong?