Brussel, onze hoofdstad, is sterk geseculariseerd en kent een zichtbare islamitische aanwezigheid. Toch wist een moderne interpretatie van de kerststal op de Grote Markt onverwacht hevige emoties los te maken. Het kunstwerk, getiteld Les Etoffes de la Nativité en ontworpen door Victoria-Maria Geyer voor een bedrag van 65.000 euro, toont Maria, Jozef, het kindje Jezus en de drie koningen als gezichtloze figuren, vervaardigd uit gerecycleerde stoffen in diverse bruine tinten. Het doel van dit concept was inclusiviteit: alle Brusselaars zouden zich erin moeten kunnen herkennen. Op het eerste gezicht een logische keuze, aangezien ook de christelijke gemeenschap in Brussel multicultureel en multiraciaal is. Het stadsbestuur en de katholieke deken van de Sint-Michiel- en Sint-Goedelekathedraal, EH Benoît Lobet, gaven hun goedkeuring. Lobet, bekend om zijn progressieve standpunten op zijn blog rendez-vousavecbenoitlobet.blogspot.com, steunde het project. Monseigneur Luc Terlinde, aartsbisschop van Mechelen-Brussel, weigerde echter commentaar op de recente weerstand tegen de kerststal en verwees naar de Brusselse deken, trouw aan zijn terughoudende stijl – wellicht een les geleerd na de mediastorm rond één van zijn voorgangers, André-Joseph Léonard.
Hoewel de Katholieke Kerk duidelijk geen probleem ziet in conceptuele kunst of alternatieve interpretaties van religieuze symbolen, kwamen de felste reacties uit niet-christelijke hoek. Kritiek kwam onder meer van Georges-Louis Bouchez (MR), Sammy Mahdi (CD&V), het links-islamitische Team Fouad Ahidar, Pairi Daiza-directeur Eric Domb en Rode Duivel Thomas Meunier. Zij betreurden vooral het gebrek aan respect voor traditie en benadrukten dat een kerststal symbool moet staan voor liefde, warmte en verbondenheid. Bouchez startte zelfs een petitie tegen de stoffen figuren, die hij omschreef als “zombies”. Mahdi stelde dat het debat over de Brusselse kerststal veel verder gaat dan esthetiek: het raakt aan de manier waarop we omgaan met tradities. Volgens hem verdwijnen klassieke beelden langzaam uit het straatbeeld, maar de waarden die ze belichamen – hoop, vrede, verbondenheid, een nieuw begin – verdwijnen nog sneller uit ons maatschappelijk gesprek. Voor die boodschap is geen “cultureel-relativerend hipsterjasje” nodig, maar mensen die ze durven uitdragen.
Vanuit een gelovig perspectief kan men hierbij enkele bedenkingen maken. Conceptuele of abstracte kunst is niet per definitie respectloos en heeft zeker een plaats binnen creatieve expressie, ook wanneer het religieuze thema’s betreft. Het Vaticaan zelf, het hart van de katholieke kerk, staat open voor moderne kunst en presenteerde in 2020 zelfs een abstracte keramieken kerststal uit Castelli – al leidde die wereldwijd tot verontwaardiging bij katholieke bloggers. De vraag blijft echter of het brede publiek behoefte heeft aan dergelijke kunstvormen in de openbare ruimte. Na decennia van “deconstructie” en “herinterpretatie”, waaraan de intellectuele klasse, inclusief de Kerk actief heeft deelgenomen, lijkt er een zekere vermoeidheid te bestaan tegenover alles wat “alternatief” is. Integendeel, velen verlangen terug naar traditionele kerststallen die warme herinneringen oproepen aan de kindertijd en een sfeer van geborgenheid en tederheid uitstralen. Persoonlijk vind ik dit een opmerkelijke en hartverwarmende ontwikkeling. Soms moeten we de kerstsfeer niet te ver gaan zoeken. Ze is er in de eenvoudige glimlach van een Moeder en haar Goddelijk Kind.
Een kerststal moet een kerststal zijn zoals de traditie het altijd heeft voorgesteld. De Bijbelse figuren. : in de kribbe het pasgeboren Kind, Maria en Jozef, de herders, de Wijzen uit het Oosten. De kerststal is zoals de glasramen in de kerk. Zoals de glasramen in de kerk een bepaald tafereel, een geloofspunt uitbeelden als een soort catechese, zo geeft de kerststal ook een boodschap naar degenen die ernaar komen kijken. Door mens te worden wil God aan de mens tonen hoe klein en nederig Hij zich kan maken om zich aan ons te openbaren. Wij moeten bij de kerststal de gedachte eigen maken, wat heeft dit pasgeboren Kind mij, arme zondige mens te vertellen en te bieden. Wat daar in Brussel staat, straalt totaal geen kerstboodschap uit.
Naschrift:
Het wordt eens hoog tijd dat al die wokegroepen een definitief spreekverbod krijgen. Men zit constant op onze christelijke traditie te hakken: Geen zwarte piet bij Sinterklaas, dat moet een roetveegpiet zijn (tegenwoordig mag zelfs dat meer), kerststallen moeten zo divers mogelijk zijn om geen ongelovigen of minderheden tegen hun gevoelige schenen te schoppen, kerstmarkten moeten Winterland, Wintergloed, heten. Vormsel wordt lentefeest.
En het meest wat mij ergert is dat christenen zich zo laten vloeren, plat op de buik! Sorry, maar er zijn grenzen. Hoe kun je je boodschap van geloof uitdragen als je de hele tijd beknot wordt? Door altijd in je kerkgebouw te verschuilen en daar de rozenkrans te bidden zal het niet lukken.
@Tarcisius : Men kan de huidige tijd zien als een beproeving. Kunnen we het als gelovigen aan, om uitgesloten en uitgelachen te worden? Om op allerlei manieren in onze eigenheid beknot te worden? Christen zijn is slechts betekenisvol, wanneer we ook stand kunnen houden in moeilijke tijden. Zo alleen kunnen we getuigen zijn van het Evangelie, zodat we onze tegenstanders kunnen inspireren tot bekering.
Kunst is sowieso dwaas, vind ik, maar als het dan toch moet, dan moet die kunst niet misbruikt worden voor psychologische oorlogsvoering. In een bekende grote winkel in Utrecht zag ik een gigantische blanke Piet hangen. Afschuwelijk dom en achterbaks vind ik dat.
Kerststalletjes en Sinterklaas zijn een privéaangelegenheid, daar moet een overheid of een winkel met de handen vanaf blijven. Ze moeten zich schamen!
Men zou geen sowieso geen gesneden beelden moeten plaatsen. Dat hoort niet en is fout.
Maar troost u, het wordt allemaal nog veel erger. Straks kun je met een overleden mens ‘praten’ als ze zijn beeld en geluid in A.I. stoppen. Dan worden de mensen zeker krankzinnig.
Maar voorlopig zie ik deze ontwikkelingen als een zeer sluwe walgelijke vorm van ijskoude politiek, ze volgen het thema van guerrilla confrontatie politiek, daar volgen ze ‘cursusjes voor bij hun club’. Vooral de msm blaast zijn partij keihard mee met de mensen die op geld en macht uit zijn, hopende op een extra zakcentje en extra plezier dat ze beleven met het kapot maken van de beschaving.
Het is zó makkelijk om iets goeds te vertrappen, en het is zo een zonde dat het goede werk van duizenden gesloopt wordt. Het mooiste en meest tere is het meest weerloos. Dat vertrappen doen over het paard getilde zich bovenmenselijk wanende egoïsten. Op donderen, zou ik zeggen.
Die Zwarte Piet was een levensgrote pop, dat vergat ik te melden, een Zwarte Piet met een blank gezicht. En de Kerst zelf zie ik eigenlijk liever als het einde van de duisternis als de zon 3 dagen onder lijkt te blijven en daarna weer langer gaat schijnen. Wat er van gemaakt is, dat is toch al mensenwerk, lijkt mij, ergo, heeft weinig te maken met waar het Jezus om ging. Dus ze doen maar. Het is alleen erg voor de kinderen; die worden zo onzeker gemaakt en verliezen een culturele waarde en aansluiting met ouderen. En dat zal wel de bedoeling zijn. Veel politieke handelingen lijken gebaseerd op het plaatsen van een wig tussen ouderen en jongeren. Het doel moet duidelijk zijn; verdeel en heers.