1. De genade van geboren te worden in een katholiek gezin

Wanneer ik terugkijk op mijn leven, beschouw ik het als de grootste genade die God mij heeft geschonken: geboren te zijn in een katholiek gezin. Mijn vader en moeder waren diep gelovige katholieken, en dat gold ook voor mijn grootouders langs beide kanten. Ik ben dus opgegroeid in een vruchtbare bodem van geloof, een heilige grond. Die gave is voor mij zelfs groter dan de roeping tot het priesterschap en het bisschopsambt, want het katholieke geloof zelf is de grootste rijkdom die een mens op aarde kan ontvangen.

Zonder het ware geloof kunnen wij de wil van God niet volbrengen en de hemel niet bereiken. Daarom is de zending van het katholieke gezin zo fundamenteel. Ik heb het geloof als het ware met de moedermelk ontvangen, en zo hoort het te zijn in elk katholiek gezin: dat de moeder haar kinderen voedt met geloof, nog vóór zij woorden kunnen begrijpen.

Mijn eerste herinneringen uit de kindertijd zijn gebed. Ik zie voor mij hoe wij ’s avonds samen neerknielden: vader, moeder, mijn broers en zussen en ik – de jongste van het gezin. Wij baden samen. Dat was het eerste beeld dat zich in mijn ziel heeft geprent. Ik ben God dankbaar dat ik dit mocht ontvangen. Even levendig herinner ik mij hoe ik mijn ouders afzonderlijk zag bidden, ’s morgens en voor het slapengaan. Het voorbeeld van biddende ouders is het eerste catechismusboek voor een kind.

Mijn moeder bad zelfs terwijl zij ons voedde. Zij vroeg God dat met het lichamelijke voedsel ook zegen en genade zouden neerdalen over de ziel van haar kind. Zo gaf zij geloof met de moedermelk.

Reeds als jong meisje had mijn moeder tot God gebeden dat Hij haar een goede katholieke echtgenoot zou schenken. God verhoorde haar gebed: haar naam was Maria, de zijne Jozef. Beiden baden zij dat de Heer hen zou leiden naar de levensgezel die Hij van eeuwigheid voor hen had voorzien. En zo kwamen zij samen.

Wanneer ik dus spreek over het gezin, wil ik beginnen bij dit eerste punt: het gebed om een echtgenoot of echtgenote volgens Gods wil. Ook mijn grootmoeder leerde dat aan haar kinderen: “Ga niet op zoek naar een levenspartner op dansfeesten of in de wereld, maar bid dat God je de juiste persoon geeft.” Dat is iets wat ouders hun kinderen moeten inprenten zodra ze de betekenis van huwelijk beginnen te begrijpen.

God heeft het gezin zelf gewild en geschapen. Het is Zijn mooiste schepping hier op aarde, want Hij heeft zelf in een gezin willen geboren worden: de Heilige Familie. Daarom hoort in elk gezin ook een levende band met de grootouders: zo ontstaat een cultuur van katholieke generaties, waarin geloof wordt overgedragen van ouder op kind.

Wie vandaag ouder is geworden – vader, moeder, of grootouder – draagt de heilige opdracht om dit geloof door te geven, niet enkel met woorden maar vooral door voorbeeld, gebed en liefde.

2. Het gebed in het gezin: de rozenkrans met jonge kinderen

Voor het jonge kind, dat zich nog moeilijk kan concentreren, is het vaak voldoende om één tientje van de rozenkrans te bidden. Oudere kinderen kunnen daarna met hun ouders de volledige rozenkrans voortzetten. Zo groeit het gebed mee met de leeftijd en de innerlijke rijpheid van het kind. Wat voor de kleintjes te zwaar zou zijn, kan later stap voor stap worden uitgebreid, tot het hele gezin samen de volledige rozenkrans bidt.

Wanneer kinderen groeien, moeten ouders hen ook uitleggen dat bidden soms een inspanning vraagt. Zoals men zich in school moet inspannen om te leren, zo vraagt ook het gebed oefening en trouw. Zonder inspanning kan men geen diploma halen – en evenmin groeien in het geloof. Zo leren ouders hun kinderen dat gebed niet slechts een plicht is, maar een daad van liefde tot God.

God is onze Vader, Hij heeft ons alles geschonken, tot en met het bloed van Zijn Zoon aan het kruis. Daarom is het maar rechtvaardig dat wij Hem elke dag een ogenblik schenken – twintig minuten, een halfuur – als een offer van liefde en dankbaarheid. Zo wordt het gebed een gave van het hart, niet enkel een gewoonte.

Een ander belangrijk opvoedkundig aspect is dat van het offer of de kleine opoffering. Ouders kunnen hun kinderen leren dat het goed is soms iets op te geven of een kleine moeite te verdragen, om sterker te worden in de geest. Zoals lichamelijke oefening het lichaam versterkt, zo versterkt zelfverloochening de ziel. Wanneer kinderen dit begrijpen, ontdekken ze de vreugde van een offer dat met liefde wordt gebracht.

3. De roeping van de vader

Tot elke katholieke vader zou ik willen zeggen: u bent geroepen om een nieuwe Jozef te zijn. Er is geen beter voorbeeld voor een vader dan de heilige Jozef, aan wie God zelf het vaderschap over Zijn Zoon toevertrouwde. Zoals Sint-Jozef Jezus en Maria beschermde en diende, zo wordt ook iedere vader geroepen om zijn gezin te beschermen, te leiden en te heiligen.

De taak van de vader is vooral het geven van voorbeeld. Niet zoveel woorden, maar daden. De kinderen moeten in hun vader de goedheid en de betrouwbaarheid van God zelf kunnen herkennen. Zij moeten weten: mijn vader beschermt mij, ik kan op hem steunen, hij spreekt rechtvaardig en handelt eerlijk. De opvoedende kracht van een vader ligt niet in strengheid, maar in standvastig voorbeeld.

Wanneer een vader soms streng moet zijn, dan enkel uit liefde en zorg voor het ware goed van zijn kinderen. Hij moet hun uitleggen dat ook een vermaning een teken van liefde is. Alles wat hij doet, moet voortkomen uit een onbaatzuchtig hart, bereid tot zelfgave en dienstbaarheid.

Een vader die bidt, die geduld heeft en die zijn gezin aan God toevertrouwt, vervult zijn vaderschap op de meest volmaakte manier. Hij hoeft niet alles zelf te kunnen oplossen – hij moet vooral bidden en vertrouwen. God zal voorzien. Door zijn trouw en gebed wordt hij een levend beeld van Sint-Jozef in zijn huis.

4. De roeping van de moeder

De moeder is het hart van het gezin. Dat is een prachtige roeping: de warmtebron van liefde en geloof te zijn binnen het huis. Zoals de heilige Jozef het beeld is van het vaderschap, zo is Maria, de heilige Maagd en Moeder van God, het hoogste voorbeeld voor iedere katholieke moeder. Zij is de Moeder bij uitstek, vol genade, nabij en teder.

Een katholieke moeder moet proberen haar kinderen altijd nabij te zijn – niet enkel lichamelijk, maar vooral met haar hart. Zij begeleidt hen, luistert, bidt met hen en voor hen. Haar eerste taak, samen met haar echtgenoot, is het gebed: het gezin voor Gods aanschijn brengen en de kinderen in dat gebed laten opgroeien.

De moeder schept in het gezin een sfeer van liefde, rust en vertrouwen. De kinderen moeten weten dat zij altijd tot haar kunnen komen, in elke situatie. Zelfs wanneer zij ouder worden en hun eigen weg gaan, moet dat huiselijk hart openblijven – een plaats waar zij begrepen en bemind worden. Zo blijft de moeder het warme centrum waarheen de kinderen telkens kunnen terugkeren.

Ook wanneer een moeder niet altijd kan instemmen met de keuzes of meningen van haar kinderen, moet zij steeds tonen dat haar liefde blijft. Die liefde is niet sentimenteel, maar geworteld in geloof – de liefde van een hart dat meedraagt, vergeeft en bidt. Door haar zachte volharding weerspiegelt de moeder iets van Maria’s moederhart, dat onder het kruis standhield.

5. De houding van de kinderen

Tot de kinderen zou ik willen zeggen: bid altijd dat jullie liefde en eerbied mogen bewaren voor je ouders. Dat is een heilig gebod van God zelf – “Eer uw vader en uw moeder.” Deze eerbied en dankbaarheid moeten diep geworteld blijven, ook wanneer er soms meningsverschillen of moeilijkheden zijn. Blijf altijd bidden dat je hart vol respect en liefde blijft voor hen die je het leven en het geloof hebben gegeven.

Wees gehoorzaam en volg de raad van je ouders, want God zegent de gehoorzaamheid van de kinderen. In de dagelijkse dingen van het gezin wordt gehoorzaamheid een oefenschool van deugd en nederigheid. Door te leren luisteren, leer je ook later te luisteren naar Gods stem in je geweten.

Er kunnen situaties zijn waarin volwassen kinderen hun ouders niet meer letterlijk kunnen gehoorzamen, bijvoorbeeld wanneer iemand voelt dat hij of zij geroepen wordt tot het priesterschap of het religieuze leven, en de ouders dit niet begrijpen of zelfs tegenwerken. In zo’n geval geldt: God moet meer gehoorzaamd worden dan mensen. Toch moet ook dan de liefde en eerbied voor de ouders bewaard blijven. Een kind dat zijn ouders respecteert, zelfs wanneer het een andere weg gaat, brengt eer aan God.

Kinderen, bid voor jullie ouders. Draag hun zorgen, hun zwakheden en hun inspanningen in je gebed. Wees dankbaar voor hun opofferingen, want zonder hun liefde en geloof zouden jullie zelf het licht van Christus niet hebben ontvangen.

6. Geloof bewaren in een vijandige wereld

Wij leven vandaag in een moeilijke tijd, dat is waar. Maar in elke tijd van beproeving heeft God ook bijzondere genaden bereid voor hen die Hem trouw blijven. De crisis van onze tijd is niet zonder zin: juist in zulke periodes wil God dat er gezinnen zijn die standhouden, die de fakkel van het geloof brandend houden te midden van ongeloof en moreel verval.

Reeds in de eerste eeuwen schreef de heilige Paulus aan de christenen dat zij moesten leven als kinderen van God “midden in een verdorven en verkeerd geslacht”. Dat geldt ook voor ons. Wij leven nu misschien in nog zwaardere omstandigheden, maar de genade is niet kleiner geworden. God schenkt overvloedige genade aan wie in geloof en zuiverheid willen volharden.

Leer uw kinderen daarom dat zij getuigen zijn. Dat is hun tweede naam: christen betekent getuige. En wie getuige is, moet ook moedig zijn. Moed is het tegengestelde van vrees en van de drang om “politiek correct” te zijn. Een christen is niet geroepen om de wereld te behagen, maar om Christus te belijden.

Ouders, leer uw kinderen vanaf jonge leeftijd dat zij getuigen van Christus zijn, en dat dit een grote eer is. Zeg hun: “Je tweede naam is getuige.” Want door trouw te blijven aan Jezus – niet aan een ideologie of een mode, maar aan de levende Heer, de Koning der koningen – behouden zij hun waardigheid. Ware moed is trouw aan Christus, zelfs wanneer de wereld het niet begrijpt of afwijst.

Wees daarom niet bang. De tijd waarin wij leven is moeilijk, maar ook heilig, omdat God ons juist nu roept tot standvastigheid. Elke katholieke familie die het geloof bewaart, het kruis omarmt en blijft bidden, wordt een levend getuigenis van Gods koninkrijk in deze wereld.

7. Onderwijs en thuisonderwijs

In vele landen van het Westen zijn de openbare scholen vandaag diep doordrongen van een antichristelijke geest. Men onderwijst daar niet langer waarheid en deugd, maar ideologie en moreel relativisme. De zogenaamde ‘genderideologie’ en de normalisering van immoraliteit maken het bijna onmogelijk om kinderen in zulke omgeving nog katholiek op te voeden.

Waar het mogelijk is, moeten katholieke ouders daarom hun kinderen sturen naar goede katholieke scholen – scholen die werkelijk katholiek zijn, niet alleen in naam. Zulke scholen hebben een eigen geest, geworteld in het geloof, met een priester als geestelijk begeleider, een dagelijkse heilige Mis en een sfeer waarin het geloof zichtbaar wordt beleefd. Daar leren kinderen dat zij niet alleen zijn, maar deel uitmaken van een levende gemeenschap van gelovigen.

Wanneer er echter geen degelijke katholieke scholen beschikbaar zijn, is thuisonderwijs een waardevol en dikwijls noodzakelijke oplossing. Ouders zijn immers de eerste opvoeders van hun kinderen, en God heeft hun deze taak persoonlijk toevertrouwd. In vele landen vormen katholieke gezinnen kleine gemeenschappen om samen het thuisonderwijs te dragen. Dat is goed: het schept verbondenheid, verdeelt de lasten en biedt de kinderen de kans om ook met andere gelovige kinderen op te groeien.

Kinderen hebben immers nood aan vriendschap en sociale ontwikkeling. Daarom is het goed dat gezinnen die aan homeschooling doen, elkaar opzoeken, samen bidden, spelen en leren. Zo ontstaat een kleine gemeenschap waarin geloof, kennis en vriendschap op natuurlijke wijze worden verbonden.

Men kan het thuisonderwijs zelfs toewijden aan een patroonheilige – bijvoorbeeld een jonge heilige die als voorbeeld kan dienen voor de kinderen. Zijn naam kan hen begeleiden en beschermen, en zijn levensverhaal kan een bron van inspiratie zijn voor hun dagelijks leven.

Naast studie en gebed is het ook belangrijk om tijd te voorzien voor ontspanning en spel. Wandelen, verkennen van de natuur, of verkennende activiteiten zoals de scouts kunnen een prachtige aanvulling vormen. Zo wordt opvoeding volledig: lichaam, geest en ziel samen in evenwicht.

8. Praktische raad voor moeders in het thuisonderwijs

Ik wil tot slot ook een woord richten tot de moeders die thuisonderwijs geven. Wees bedachtzaam op uw eigen krachten – zowel lichamelijk als geestelijk. God vraagt niet dat u meer doet dan u kunt. Overbelasting helpt niemand: niet uzelf, niet uw gezin, niet uw kinderen. Doe wat mogelijk is met vrede in het hart.

Verdeel uw tijd wijs. De moeder heeft vele taken: opvoeding, huishouden, zorg voor het gezin en gebed. Deze roeping is breed, en daarom moet men met voorzichtigheid bepalen hoeveel lestijd men per dag kan dragen. Liever minder lessen met liefde en rust, dan te veel met spanning en vermoeidheid.

Het kan goed zijn om voor bepaalde vakken – bijvoorbeeld wiskunde, natuurwetenschappen of aardrijkskunde – een leraar of begeleider in huis te nemen. Zulke vakken zijn objectief en kunnen gerust door een betrouwbare persoon worden onderwezen, ook al is hij of zij niet bijzonder gelovig. Voor de vakken die een wereldbeschouwelijke dimensie hebben, zoals geschiedenis of literatuur, blijft het echter de taak van de ouders om te waken over de katholieke vorming van het kind.

Zo ontstaat een gezond evenwicht: de moeder draagt de geestelijke leiding van de opvoeding, maar weet ook wanneer zij taken mag toevertrouwen aan anderen. Alles gebeurt in samenwerking met God, die het werk van haar handen zegent.

9. Geloofslezing en lectuur voor kinderen

Wat het lezen betreft, zou ik ouders aanraden om hun kinderen boeken te geven over het leven van de heiligen. De heiligen zijn onze eerste leermeesters in het geloof. Hun verhalen tonen wat ware moed, zuiverheid en liefde tot God betekenen. Zulke lectuur vormt het hart en de verbeelding van de kinderen op een manier die geen theorie kan evenaren.

Er bestaan vele goede verzamelingen van heiligenlevens. In het Engels bijvoorbeeld is er het werk van Butler, met de levens van de heiligen door het jaar heen. Zulke boeken zijn waardevol, omdat zij de kinderen een concrete blik geven op mensen die het Evangelie werkelijk hebben beleefd – mannen, vrouwen, jongeren, priesters, moeders, martelaren, heiligen van alle tijden en standen.

Vertel de kinderen verhalen over martelaren en geloofsgetuigen uit de geschiedenis, ook uit onze tijd. Zulke voorbeelden blijven hen bij en sterken hen wanneer zij later zelf moeilijkheden moeten trotseren. Men kan deze verhalen lezen uit boeken, of ook samen bekijken in goed gekozen films of documentaires met een opbouwende boodschap.

Wanneer de kinderen ouder worden, is het goed om hen ook kennis te laten maken met apologetische lectuur – boeken en voordrachten die het katholieke geloof uitleggen en verdedigen tegenover de moderne wereld. Een prachtig voorbeeld daarvan zijn de lezingen van aartsbisschop Fulton Sheen, die op een begrijpelijke en tegelijk diepe manier het geloof wist over te brengen. Zulke stemmen helpen jongeren om hun geloof met verstand en overtuiging te beleven.

Geef de kinderen dus goede voorbeelden, goede verhalen en goede argumenten – voedsel voor verstand, hart en ziel. Zo worden zij weerbaar, overtuigd en vreugdevolle katholieken in een tijd die het geloof steeds minder begrijpt.

10. Getuigenis van de zalige Oleksa Zarytsky

Ik wil besluiten met het voorbeeld van een heilige priester die mij bijzonder dierbaar is: de zalige Oleksa Zarytsky. Hij was een Oekraïense Grieks-katholieke priester, geboren in het westen van Oekraïne, nabij Lviv. Hoewel de priesters van zijn ritus gehuwd mogen zijn, koos hij bewust voor het celibaat, om zich geheel en al aan God en aan de zielen te wijden. Hij wilde een zuiver instrument zijn in Gods handen.

Als jonge priester was hij vol ijver voor de zielen, trouw in zijn bediening en vol liefde voor Christus. Toen het communistische regime aan de macht kwam, begon echter de vervolging van de Grieks-katholieke Kerk. De priesters werden gedwongen om hun trouw aan de paus van Rome op te geven en zich te onderwerpen aan het patriarchaat van Moskou. Zij zeiden: “Je hoeft Christus niet te verloochenen – enkel de paus. Slechts één punt van het geloof.”

Maar pater Oleksa antwoordde: “Als ik het pauselijk primaatschap zou verloochenen, dan zou ik het hele Evangelie verloochenen.” Voor hem was trouw aan de paus trouw aan de Kerk zelf, aan de eenheid die Christus heeft gewild. Daarom weigerde hij. Hij wist welke consequenties dat zou hebben, maar hij verkoos liever gevangenschap dan ontrouw aan zijn geweten en aan zijn Heer.

De autoriteiten boden hem zelfs een bisschopswijding aan, als hij maar zijn gehoorzaamheid aan Rome zou opgeven. Maar hij antwoordde: “Ik kan Christus niet verraden, ook niet voor eer of positie.” Hij werd gearresteerd, berecht en opgesloten in de gevangenis. Daar bracht hij de laatste jaren van zijn leven door, biddend, lijdend, en anderen bemoedigend in het geloof.

Uiteindelijk stierf hij in gevangenschap, een ware martelaar voor de eenheid van de Kerk. Zijn leven is een krachtig voorbeeld voor ons allen – vooral voor priesters en gezinnen die vandaag standvastig willen blijven in het geloof te midden van druk en vervolging. Zijn getuigenis leert ons dat trouw aan Christus en aan Zijn Kerk belangrijker is dan enig aards voordeel, en dat ware vrijheid enkel te vinden is in de waarheid.

Moge de zalige Oleksa Zarytsky ons helpen om hetzelfde geloof en dezelfde moed te bezitten. Moge hij bidden voor onze gezinnen, opdat ook wij standvastig blijven in liefde en waarheid, tot het einde toe.