De vrouw die stilte leerde zonder zweverigheid

Theresia van Ávila voor wie vandaag leeft tussen werk, scrollen en zorgen

15 oktober. Je scheurt gedachteloos het blaadje van de kalender af, kijkt even naar de naam – Theresia – en gooit het papier bij het oud papier. Weer een naam uit lang vervlogen tijden. Toch schuilt achter dat scheurkalendermoment een vrouw die ook vandaag nog iets te zeggen heeft. Theresia van Ávila, een Spaanse kloosterzuster uit de zestiende eeuw, was allesbehalve wereldvreemd. Ze had humor, zelfkennis en een karakter dat de gemiddelde Vlaming meteen zou herkennen: koppig, direct en praktisch. Ze schreef niet over zweverige visioenen, maar over iets dat iedereen herkent: de onrust in ons hoofd, en het verlangen naar stilte die niet leeg is.

We leven in een tijd waarin het druk zijn een statussymbool is. Mails, deadlines, sportclub, scrollen, koken, verkeer, verplichtingen. De dag lijkt te kort, en de rust die we zoeken, verdwijnt telkens als we ze bijna vinden. Theresia kende dat gevoel, alleen gebruikte ze andere woorden. Zij sprak over verstrooidheid – het eeuwige rondlopen buiten jezelf. Haar remedie was even eenvoudig als radicaal: keer terug naar binnen. Ze noemde dat het binnentreden in “de innerlijke burcht”, de plaats waar God woont in de ziel van de mens. Niet als metafoor, maar als werkelijkheid.

Ze schreef over de stilte van het hart, lang voor iemand het “mindfulness” noemde – en om het meteen te zeggen: haar stilte is niet die van wie zijn hoofd wil leegmaken om even niets te voelen. Theresia zou daar haar schouders over ophalen. De stilte die zij bedoelt, is niet een blanco leegte, maar een ontmoeting – een ruimte waarin je niet alleen bent. Ze schreef over het gebed als het moment waarop de mens ophoudt zichzelf te moeten dragen, en zich laat dragen door Iemand die groter is.

Wat haar spiritualiteit verrassend actueel maakt, is haar nuchterheid. Ze had een hekel aan vrome praat. Ze wist hoe gemakkelijk mensen zich verliezen in woorden, in plannen, in het gevoel dat ze “goed bezig” zijn. Ze schreef: “Heiligheid bestaat niet in grootse daden, maar in het doen van wat God voor je legt, vandaag.” Eigenlijk zei ze: doe gewoon wat je moet doen, maar doe het met een hart dat luistert. Wie trouw is in het kleine, zal stilaan leren wat liefde is. Het is de soort wijsheid die je ook hoort van grootmoeders die niet veel theorie hebben, maar wél door het leven zijn gegaan.

Theresia’s Innerlijke Burcht is een geestelijk reisverslag in zeven stappen. Van de oppervlakkigheid van de buitenste kamers tot de volheid van liefde in het binnenste heiligdom. Wie dat leest met moderne ogen, merkt dat het eigenlijk over persoonlijke groei gaat – maar dan met God als middelpunt, niet het ego. Ze beschrijft hoe een mens eerst moet leren eerlijk te worden met zichzelf, dan standvastig te bidden, dan los te laten wat hem in de weg zit, en uiteindelijk de vrede vindt die niet van deze wereld is. Je zou kunnen zeggen: ze schreef over innerlijke heling, maar zonder psychologische modewoorden.

Ze zou ook begrijpen waarom zoveel mensen vandaag rust zoeken in podcasts, yoga of retraites. Maar ze zou eraan toevoegen: rust is niet genoeg. De ziel verlangt niet enkel naar stilte, maar naar iemand in die stilte. Daarom is de stilte van Theresia niet zweverig, maar persoonlijk: zij leidt naar ontmoeting, niet naar verdoving.

Wie haar leest, merkt dat haar toon niet moraliserend is, maar menselijk. Ze spreekt over de wanhoop, de vermoeidheid, de twijfel. Over het gevoel dat je soms niets meer voelt bij het bidden – of bij het leven zelf. En dan zegt ze: “Blijf. Ook als het droog is. Want juist daar werkt God.” Dat is een taal die zelfs een niet-gelovige herkent: trouw, volhouden, blijven waar het echt toe doet.

In een tijd waarin alles sneller, luider en oppervlakkiger lijkt, is Theresia’s stem verrassend fris. Ze schrijft niet om te overtuigen, maar om te herinneren. Ze herinnert ons eraan dat er in elk mens een plek bestaat waar het licht nog schijnt – zelfs als de buitenwereld donker is. Ze noemt die plek “de burcht van de ziel”. Misschien is dat de zin die we vandaag, op 15 oktober, bij dat scheurkalenderblaadje mogen onthouden.

De vrouw van vijf eeuwen geleden was geen wereldvreemde heilige, maar iemand die geleerd heeft dat echte rust niet te vinden is door weg te vluchten, maar door thuis te komen – in jezelf, bij God. En misschien is dat, voor de modale Vlaming die vandaag tussen werk, nieuws en zorgen doorademt, de meest verrassende boodschap van allemaal: dat het leven pas echt stil wordt, wanneer je beseft dat je niet alleen bent in die stilte.