Ursula van de Leyen voert druk op inzake Euroclear: wat zegt Kerkelijke leer hierover?

De Europese Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, heeft een controversieel voorstel gepresenteerd, dat ingrijpende gevolgen kan hebben voor ons land: de bevroren Russische staatsactiva, grotendeels onder beheer van het financieel bedrijf Euroclear in Brussel, zouden gebruikt worden om een “reparatielening” aan Oekraïne te financieren. In concrete cijfers: een geblokkeerd bedrag van in totaal €140 miljard zou op die manier potentieel kunnen worden vrijgemaakt, op voorwaarde dat Oekraïne terugbetaalt zodra Rusland gerechtelijke of politieke vergoedingen vrijgeeft voor de oorlogsschade.  Omdat het voorstel juridisch gevoelig ligt ( directe confiscatie van soevereine activa is problematisch onder internationaal recht en werd zelfs niet toegepast tijdens Wereldoorlog II),  presenteert de Commissie het als een lening, niet als confiscatie. Hiervoor werden vandaag meer “garanties” beloofd, die risico’s voor o.a. België zouden beperken.  Mocht dit plan op weerstand stuiten, dan wordt “Plan B” actief: een generieke Europese lening, gegarandeerd door de lidstaten, los van de Russische activa. 

Mogelijke gevolgen voor België

Voor België kunnen de gevolgen economisch rampzalig zijn. Premier Bart De Wever is trouwens een fervente tegenstander van de inzet van het Euroclear geld, zoals voorgesteld door de Europese Commissie. Althans zonder “garanties” dat België hier niet de rekening voor zou betalen. En voor een keer ben ik het met hem eens.  Ten eerste is België de beherende staat van Euroclear; het merendeel van de Russische activa binnen de EU staat er opgeslagen. Daardoor is het potentieel aansprakelijk in geval van juridische claims van Rusland. De Wever en ook de directie van Euroclear hebben erop gewezen, dat de Belgische staat mede verantwoordelijk zou kunnen worden voor terugbetaling of schadevergoedingen als de afhandeling niet correct verloopt. 

Verder is er het risico van een aantasting van het vertrouwen in België als financieel centrum van Europa en in de stabiliteit van de euro. Inderdaad, wat houdt Europa nog tegen om de gelden van andere “schurkenstaten” te bevriezen of nog meer landen het label “schurkenstaat” te geven? Critici waarschuwen dat zulke ingrepen beleggers afschrikken, wat op lange termijn de leningstarieven voor heel Europa, en dus ook voor België, kan doen stijgen. Tot slot is er het politieke en reputatie risico: België staat dan in de vuurlinie, wat zijn rol als neutrale schakel binnen de EU-financiën en transparantie onder druk zet.

Ethische afweging: de leer van de Katholieke Kerk inzake diefstal door overheden

Vanuit ethisch en moreel standpunt, geïnspireerd door de leer van de Katholieke Kerk, is de vraag pertinent of overheden het recht hebben om activa van een vreemde staat “in te zetten” zonder expliciete toestemming van de eigenaar. De Kerk leert dat eigendom en rechtvaardigheid fundamentele waarden zijn: het doel heiligt niet alle middelen, zeker niet wanneer het onteigenen of appropriëren van andermans bezit op twijfelachtige gronden gebeurt. Het bezitten van eigendom impliceert bescherming van eigenaarsrechten, eerlijkheid, en respect voor internationale rechtvaardigheid. De potentiële gevolgen van langdurige sociaal-economische schade voor de Belgische en Europese bevolking worden ook te weinig in rekening gebracht, wat op zich al een moreel probleem vormt.  

Zelfs al gaat het om activa van een “agressor-staat” (de realiteit van het Rusland-Oekraïne conflict is eigenlijk complexer), blijft eerbied voor eigendom essentieel. Een operatie die juridisch omschreven wordt als “lening” maar, in de praktijk, functioneert als “confiscatie”, met retour afhankelijk van toekomstige, onzekere reparatie, roept morele vragen op. Is het ethisch verantwoord om met activa van een ander te werken als hefboom, zonder volledige toestemming of een duidelijke juridische veroordeling? Is het daarnaast verantwoord om de toekomst van één volk of een groep volkeren op te offeren voor de “autonomie” van een ander (want zelfs die autonomie kan men in twijfel trekken)? Volgens katholieke principes is het moreel problematisch om eigendom op die manier toe te eigenen, zeker wanneer er twijfel is over rechten, aansprakelijkheid en gerechtigheid.

Conclusie: een moreel en juridisch complexe impasse

Het plan van Ursula von der Leyen om Russisch geld bij Euroclear te gebruiken, biedt een krachtige hefboom om Oekraïne te steunen en de druk op Rusland te verhogen. Maar het balanceert op de rand van juridisch én ethisch acceptabel handelen. Voor België betekent het aanzienlijke risico’s,  op financieel (en dus ook sociaal-economisch), juridisch en reputatie vlak. Vanuit het perspectief van de Katholieke ethiek is het voorstel problematisch zolang het niet ten volle voldoet aan principes van rechtvaardigheid, mensenrechten, eigendomsrespect en transparantie. De voorstellen van von der Leyen passen geenszins in deze ethiek. Haar zelfvertrouwen dat het allemaal wel goed zal aflopen en dat de risico’s “beperkt” zouden zijn, grenst aan de roekeloosheid, waardoor men zich kan afvragen wat haar werkelijke agenda is? Ik denk dat haar verhaal van empathie en “steun” voor Oekraïne in dit kader al lang niet meer geloofwaardig klinkt. Ook de macht, die Ursula von der Leyen naar zich toe heeft getrokken, is met reden verontrustend te noemen. Mag ik daarom om uw gebed vragen dat de juiste beslissingen worden genomen?