De pijn van een samenleving die moe is van pijn

In haar stuk ontleedt Katharina de wereld waarin Siska moest leven:
een versnipperd zorgsysteem, uitgebluste hulpverlening, een geestelijke leegte
waarin de mens niet meer weet hoe hij met pijn moet omgaan.
Ze noemt het met de woorden van Johannes Paulus II een “cultuur van de dood”
— niet omdat mensen de dood actief zoeken, maar omdat ze het lijden niet meer verdragen kunnen,
noch bij zichzelf, noch bij anderen.

Die analyse is pijnlijk juist.
We leven in een tijd waarin de diepste menselijke ervaring — lijden —
is verworden tot een medisch probleem dat men liefst zo snel mogelijk oplost.
Wanneer geen therapie meer helpt, wanneer medicijnen falen,
blijft er in de seculiere logica slechts één “behandeling” over: de dood.

Katharina legt de vinger op die wonde met moed en helderheid.
En ze stelt tegelijk een andere vraag: waar is de Kerk in dit verhaal?
Wie luistert nog, wie waakt nog bij de lijdende mens?
Haar woorden over de stilte van herders en het verdwijnen van parochies snijden diep,
juist omdat ze waar zijn.

Een andere invalshoek: het mysterie van lijden

Vanuit diezelfde bewogenheid willen wij, als nieuwe redacteurs op dit forum,
een aanvulling aanbieden — niet als tegenstem,
maar als verdieping van dezelfde zorg.
Waar Katharina vooral de ethische en maatschappelijke kant belicht,
willen wij kort stilstaan bij de spirituele dimensie van lijden.

Lijden heeft altijd iets raadselachtigs gehad.
Het tart onze logica en onze drang naar efficiëntie.
Maar binnen het christelijk geloof wordt lijden niet enkel als absurd beschouwd —
het wordt een plaats waar liefde en genade zich kunnen openbaren.

In de aflevering “Why God Allows Suffering: Fatima, Blessed Alexandrina & Finding Meaning in Pain”
van het franciscaanse podcastprogramma Franciscan Fridays — waarover wij onlangs een artikel schreven —
klinkt een andere toon dan die van de medische wereld:
het lijden is niet iets dat weggewerkt moet worden,
maar iets dat, wanneer het met liefde wordt gedragen, vruchtbaar kan worden.

De heilige Schrift spreekt daarover in zachte maar radicale woorden:

“In mijn eigen lijden vul ik aan wat nog ontbreekt aan de verdrukkingen van Christus,
ten bate van zijn lichaam, de Kerk.” (Kol. 1,24)

Dat betekent niet dat God het lijden wil,
maar dat Hij het gebruikt.
Zelfs wat wij als zinloos ervaren, kan in zijn handen tot redding worden voor anderen.

Alexandrina da Costa – wanneer pijn tot gebed wordt

In datzelfde franciscaanse gesprek werd het leven belicht van
Zalige Alexandrina da Costa,
een Portugese vrouw die op jonge leeftijd verlamd raakte
en decennialang aan bed gekluisterd bleef.
Zij koos niet voor het lijden — het overkwam haar —
maar ze ontdekte dat haar pijn een vorm van gebed kon worden.

Alexandrina leerde haar beproeving te verenigen met het kruis van Christus.
Ze leefde van de Eucharistie alleen, en bad voor de bekering van zondaars.
Niet uit vrome grootspraak, maar uit een brandend medelijden
voor wie de hoop had verloren.
Ze bad voor mensen als Siska — ook al kende ze haar naam niet.

In het gesprek noemden de franciscaanse broeders haar ook wel, spreekwoordelijk, de “vierde zienster van Fatima”.
Niet omdat zij, zoals de kinderen van Fatima, visioenen had,
maar omdat zij de boodschap van Onze-Lieve-Vrouw ten volle heeft beleefd.
Alexandrina wilde lijden voor de bekering van de zondaars,
precies zoals Maria in Fatima had gevraagd.
Haar gebed en haar offer waren vooral gericht op mensen
die zonder God door het leven gaan —
mensen die, zoals Siska, geen hoop of zin meer zien in hun lijden.
In haar liefde voor hen herleefde de oproep van Fatima:
dat geen ziel verloren hoeft te gaan,
als er maar iemand bereid is om uit liefde te dragen wat anderen niet meer kunnen dragen.

Haar getuigenis herinnert ons eraan dat menselijke waardigheid niet verdwijnt met de kracht om te lopen, te werken of te glimlachen.
Integendeel: juist in onze kwetsbaarheid weerspiegelt zich iets van het gelaat van de lijdende Christus.
Tegelijk laat Alexandrina zien dat lijden, wanneer het uit liefde wordt gedragen, niet enkel verdragen hoeft te worden, maar zin kan krijgen.
In haar leven wordt zichtbaar dat “zin in het lijden” – niet als theorie, maar als levende werkelijkheid – iets diep en exclusief katholiek is:
want binnen geen enkele andere religie wordt de vraag naar het waarom van het lijden zo radicaal beantwoord,
door te tonen dat pijn, wanneer zij in liefde wordt aanvaard, kan meewerken aan verlossing.

Wat de Kerk vandaag te bieden heeft

Katharina vroeg zich in haar artikel af waar de Kerk nog te horen is
in het debat over euthanasie.
Het antwoord is misschien eenvoudiger dan we denken:
de Kerk is daar waar iemand blijft bij de lijdende mens,
waar iemand luistert zonder haast,
waar een gebed wordt gefluisterd in een ziekenkamer.
De Kerk is aanwezig telkens wanneer iemand weigert
om een ander te reduceren tot zijn pijn.

In de franciscaanse traditie noemen we dat
aanwezigheid als genezing.
We kunnen het lijden niet altijd wegnemen,
maar we kunnen wel aanwezig blijven.
Dat is niet niets: soms is het de redding zelf.
Wanneer de wereld zegt “ik kan niets meer doen”,
zegt de liefde: “ik kan nog blijven”.

Van ethiek naar ontmoeting

Het mooie aan Katharina’s tekst is dat hij niet vervalt in theoretische moraal,
maar de mens achter het debat zichtbaar maakt.
Diezelfde bewogenheid is ook de sleutel
tot een geestelijke benadering van lijden:
medelijden — niet medelijden met,
maar in.

In de franciscaanse spiritualiteit gaat het niet om heroïsche pijnverdraagzaamheid,
maar om gemeenschap met de Gekruisigde.
Daar ligt misschien de diepste hoop:
dat Jezus niet enkel onze Redder is,
maar ook onze metgezel in de donkerste nacht van de ziel.

Broeder Pius, die in de podcast getuigt over zijn eigen hersenletsel,
zegt het zo eenvoudig dat het bijblijft:

Soms kun je niet bidden, niet denken, niet voelen.
Dan blijft alleen nog dit:
weten dat Jezus in je pijn aanwezig is.

Dat besef verandert de toon van het gesprek over euthanasie.
Niet: “wij hebben het antwoord”,
maar: “wij willen bij je blijven, tot het einde toe”.
Zonder oordeel, maar met een stille hoop die blijft ademen,
ook als alles donker lijkt.

Een uitnodiging tot hoop

Het is goed dat er stemmen zijn zoals die van Katharina Gabriels —
mensen die niet onverschillig toekijken hoe onze samenleving het lijden vergeet.
Haar verontwaardiging is gezond, haar compassie oprecht.
Wij willen daar enkel aan toevoegen
dat achter elk moreel appel ook een mysterie schuilt:
dat van het kruis, dat van genade die in breekbaarheid zichtbaar wordt.

Wie dat wil verkennen, kan verder lezen in dit stuk:

Waarom God Lijden Toelaat: Fatima, de Zalige Alexandrina en de Zin van Pijn

Enkel om te delen wat wij zelf mochten ontdekken:
dat er, midden in de pijn, iets kan ontkiemen dat sterker is dan wanhoop –
de stille zekerheid dat geen enkel lijden vergeefs is,
wanneer het wordt opgenomen in liefde.