Diaconessen: opportuniteit of nieuwe schakel in kerkelijke afbraakmachine?

H. Olympias, Diacones en vertrouwelinge van de H. Johannes Chrysostomos  (361-408)

Sinds de verkiezing van Paus Franciscus, is de discussie over het herinvoeren van vrouwelijke diaconessen en de vrouwenwijding in het algemeen weer opgeflakkerd. In de vroege Kerk waren er inderdaad vrouwen die de rol van diacones op zich namen. Meestal ging het om mature vrouwen, weduwen of maagden, die zich inzetten voor de gemeenschap en bekend stonden voor hun liefdadigheidswerk of financiële steun aan de Kerk. In Romeinen 16:2, verwijst de heilige Paulus bijvoorbeeld naar Phoebe, “diakonos” van de kerk van Cenchraea. Ook de Heilige Johannes Chrysostomos (347–407) had een vriendschap met een diacones, de H. Olympias, met wie hij een regelmatige briefwisseling onderhield. 

Diaconessen: de “pastorale werksters” van de vroege Kerk

Tijdens het  Councilie van Chalcedon (451) werd er bepaald dat de diaconessen gewijd moesten worden met handoplegging. Kandidates mochten niet jonger zijn dan 40, en enkel aangesteld na een zorgvuldige onderzoek naar hun levenswandel. De taken van de diaconessen leken erg op die van pastorale werksters vandaag. Ze waren vooral gericht op het zorgen voor zieken, armen en gevangenen, alsook het beheer en onderhoud van kerkelijke eigendommen. Andere taken waren specifiek gericht op het geestelijk begeleiden van vrouwen, op plekken waar een mannelijke priester of diaken niet makkelijk kon komen. Diaconessen stonden bijvoorbeeld in voor het evangeliseren van vrouwen in heidense gemeenschappen, en het brengen van de H. Communie naar bedlegerige vrouwen of vrouwelijke religieuze gemeenschappen.  Daarnaast, assisteerde de diacones ook bij het dopen van volwassen vrouwen, wat in de vroege kerk nog bij volledige immersie en ongekleed gebeurde. De diacones zalfde de dopelinge, en hield tijdens het doopritueel een doek voor de vrouw om haar te beschermen voor ongepaste mannelijke blikken.

Veranderende gebruiken maken diaconessen overbodig

Terwijl diaconessen in de Byzantijnse ritus tot de 12-13de eeuw bleven voortbestaan, probeerde men in het Westen, en in Gallië in het bijzonder, al snel een einde te maken aan vrouwelijke diakens (Orange in 441, Epaon in 517 en Orléans in 533). Er waren hiervoor een aantal redenen:  1. bepaalde visies op de “zwakheid van het vrouwelijk geslacht”, 2. het verdwijnen van de volwassenendoop, waardoor de aanwezigheid van een diacones niet meer nodig was. 3. een grotere nadruk op de rol van de priester vs. andere vormen van apostolaat, 4. het ontstaan van steeds meer religieuze orden, waardoor er andere mogelijkheden ontstonden voor vrouwen met een roeping. Toch doken er opnieuw referenties naar diaconessen op in de 8ste eeuw in York (Groot-Brittannië), en Ravenna (Italië). In 1018 gaf Paus Benedictus VIII toestemming aan de Bisschop van Porto om diaconessen te wijden, en Paus Johannes XIX gaf deze eveneens aan de Bisschop van Silva Candida in 1026.

Vrouwenwijding: bevrijdend of beperkend?

In onze huidige tijd van gelijke kansen en vrouwenemancipatie, is discussie rond de vrouwenwijding als diaken of priester, meer dan ooit actueel geworden. Toch zijn er redenen, om hier voorzichtig mee om te gaan. Sinds het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren 60, is onze Kerk onophoudelijk bezig geweest met hervormingen. Deze vallen samen met een spectaculaire krimp van het aantal gelovigen in het Westen, niet toevallig op de plekken waar het Concilie op de meest extreme manier werd doorgevoerd.

Terwijl men vooral in vooruitstrevende kringen de vrouwenwijding als een kans ziet, denken slechts weinigen aan de beperkingen die het diaken- of priesterambt met zich meebrengen. Vrouwen hebben doorheen de geschiedenis altijd veel creativiteit getoond in het uitoefenen van hun invloed: deze strekte zich van de wieg van de kleinsten, tot de troon van machtigsten. Geen uitdaging was hen teveel en ze slaagden er altijd wel in om sociale en politieke verschillen te overschrijden. Er zijn zovele sterke voorbeelden van invloedrijke vrouwen binnen de Kerk. Ik denk aan de vele vrouwelijke religieuzen, die ziekenhuizen, scholen en zelfs universiteiten oprichtten. Aan de vele missiezusters, die met gevaar voor lijf en leden naar de gevaarlijkste regio’s ter wereld trokken om er het Woord van God te verkondigen. Ik denk tenslotte aan de vele vrouwelijke intellectuelen, mystici en kerkleraars, waaronder mijn patroonheilige en naamgenote de H. Catharina van Siena, die zelfs een Paus van Avignon terug naar Rome deed verhuizen. Hadden al deze vrouwen het beter gedaan, indien ze tot de clerus hadden behoord? Of had dit hen eerder afgeremd en van de vrijheid beroofd om creatief om te gaan met de verschillende kerkelijke en maatschappelijke actoren: het zogenaamde “vrouwelijke genie”? Men heeft het inderdaad graag over de macht van de gewijde clerus, maar eigenlijk hebben priesters en diakens slechts weinig recht op vrije meningsuiting en zijn ze vaak op gehoorzaamheid ingesteld. Indien vrijheid belangrijk is om een bepaalde rol te kunnen spelen, is men soms beter af zonder wijding. 

Hervormingsmoeheid

Ten slotte, vraag ik me af of het nu wel het juiste moment is om de discussie rond vrouwenwijding te voeren. Onze Kerk is hervormingsmoe en slankt almaar verder af in het Westen. Wat heeft het dan nog voor zin om diaconessen te wijden, indien onze kerken leeglopen? Is het bovendien wel verstandig om de gender discussie naar de Kerk te transplanteren, terwijl we almaar meer vaststellen, dat dit ook in de gewone maatschappij tot problemen leidt? Ik denk dat het raadzamer is om af te wachten hoe de maatschappij met genderrollen zal omgaan in de nabije toekomst, aangezien dit thema verre van afgesloten is. Laten we in onze Kerk dus eerst de meubels redden, voor we ons in verdere ideologische avonturen storten. 

Auteur:Katharina Gabriels

Katharina Gabriels is gehuwd en moeder van twee tieners. Ze is gefascineerd door (kerkelijke) actualiteit, hedendaagse maatschappelijke ontwikkelingen en ethische kwesties.

8 commentaren op “Diaconessen: opportuniteit of nieuwe schakel in kerkelijke afbraakmachine?

  1. ☩JMJ☩

    Het subject van het Wijdingssacrament is volgens goddelijke institutie een gedoopte man; het is ontologisch onmogelijk voor vrouwen om dat Sacrament te ontvangen, en het tegendeel beweren is ondubbelzinnig heretisch.

    Nooit hebben vrouwen in de Christelijke Kerk tot de clerus behoord, en nooit zijn zij sacramenteel gewijd geweest. De “diakonessen” uit de Christelijke Oudheid waren, ondanks de gelijkenis in naam, iets essentieel anders dan hetgeen wij “diakenen” noemen; niet voor niets waren de eerste sacramentele diakenen, vermeld in de Handelingen der Apostelen, dan ook allemaal mannen. De “diakonessen” werden ingezegend voor het vervullen van bepaalde taken, maar die inzegening was geen sacramentele wijding, zoals ook de traditionele inzegening van een abdis geen sacramentele wijding is. Zij vervulden geen liturgische functies en bevonden zich niet in het sanctuarium tijdens het Heilig Sacrificie van de Mis.

    Priesteressen hebben noch in de Kerk van het Oud Testament, noch in de Kerk van het Nieuw Testament, ooit bestaan; alleen bij de heidenen waren er rituele priesteressen. De Katholieke Kerk is nooit feministisch geweest; het feminisme is een onnatuurlijke, subversieve doctrine ontworpen door de KGB om de natuurorde via de vrouw overhoop te werpen in het Westen. De Heiligen Hildegard, Catharina van Senen, de Heilige Vrouwen van de Evangeliën, en meest van al, de Allerheiligste Maagd Maria (die nooit van Petrus geëist heeft dat hij haar zou ‘wijden’ tot ‘priesteres’), zijn de voorbeelden voor Christelijke vrouwen, en niet de tang met de ventenkop die als hoofd van de “parochieraad” de dorpspastoor terroriseert.

  2. Mooie tekst Katrien! Maar, ik ben met één ding niet akkoord. Je schrijft: Kandidates mochten niet jonger zijn dan 40, en enkel aangesteld na een zorgvuldige onderzoek naar hun levenswandel. De taken van de diaconessen leken erg op die van pastorale werksters vandaag? En dat laatste klopt niet. En waarom niet? Omdat de pastorale werksters van vandaag jonger kunnen zijn en als ze ouder zijn ook geen zorgvuldig onderzoek hebben gehad naar hun levenswandel!

    Wij leven al vele jaren in slechte tijden dat er zelf geen zorgvuldig onderzoek is gedaan bij priesters en religieuzen. je zou bijna zeggen ‘door onze lege kerken en kloosters’ hoe zondiger de kandidaat hoe meer kansen vele vroeger hadden om met vrucht hun priesterschap af te ronden of kansen kregen om in een klooster aanvaard te worden. Degene die de waarheid van God wil navolgen en kozen voor een zuivere levenswandel in de voetsporen van alle Heiligen, Jezus, Maria en Jozef werden gepest of het zeer moeilijk gemaakt om hun priesterschap af te ronden of in een klooster aanvaard te worden.

    We zitten niet zomaar in slechte tijden, de oorsprong begint bij het aanvaarden van de kandidaten tot het priesterschap en het religieus leven. Vele denken dat ze geroepen zijn, maar eigenlijk zijn er maar weinig echt uitverkoren om zo’n belangrijke taak als mensen te leiden naar de weg van Jezus tot een goed einde te brengen!

    Ik begrijp dat ze vroeger wel voor diaconessen kozen, deze vrouwen waren ook een meerwaarde in de kerken. Als ze in onze tijd voor diaconessen kiezen met de vrouwen die nu binnen de kerken of gemeenschappen iets te zeggen hebben, dan hebben we binnen een week geen priesters meer. Allemaal buiten gebonjourd door vrouwen die niet rijp genoeg zijn om te begrijpen dat de sacramenten gegeven is aan mannen en dat vrouwen andere taken hebben gekregen om de kerk te laten groeien en bloeien. De vrouwen die de rijkdom van de sacramenten en de wijding van de priesters wel begrijpen, die krijgen nu al geen kansen binnen de kerk. Dat ze van het idee diaconessen maar heel snel afstappen, de tijd is niet rijp om er nog maar één minuut aan dit onderwerp te besteden. Er is al genoeg crisis binnen de kerk.

    Het is ook beter de vrouwen die de kennis hebben van de rijkdom van het katholiek geloof in deze slechte tijden absoluut niet beperkt worden in hun spreken. En het is algemeen geweten vanaf het moment dat je nu als vrouw nog een taak binnen de kerk neemt, dan is de tijd van spreken afgelopen. Een leek kunnen ze nooit het zwijgen opleggen, ook al doen vele valse leraren hun best om deze rijpe wijze vrouwen die mondig zijn te onderdrukken. Maar, nooit zal dat lukken, want ze krijgen nog meer genade en vuur van de Heilige Geest mee om nog harder te roepen binnen de kerken en gemeenschappen. Jezus doet niet mee aan dat onderdrukkingsspel van onzekere onrijpe mannen die bang zijn van vrouwen die 100 % kiezen om Jezus trouw na te volgen.

  3. Ik ben het helemaal eens met Lotje. Enerzijds zien we vrouwelijke ‘voorgangers’ die ‘gebedsdiensten met communie-uitreiking’ (zoals ze dat soort heiligschennissen vandaag noemen) voorgaan, die niet de kennis, de waardigheid of gewoon de juiste levenswandel bezitten om eender wat te doen in de kerk. Maar zo zijn er ook genoeg mannen. Ego’s die zichzelf graag in de kijker zetten vooraan de kerk, ondertussen gescheiden en vrolijk in zonde samenlevend met hun zoveelste nieuwe vriendin. Dat soort mensen gaat dan ook nog eens de hostie uitdelen, als ‘side-kick’ van de moderne pastoor, of alleen, in de ‘gebedsdienst’, samen met de lector.

    Om van te gruwen…

    Anderzijds, zoals Lotje al aanhaalt, zouden vrouwen die écht geraakt zijn door de Geest, niet eens kans maken om diakones te worden. Heiligheid is een vies woord geworden, laat staan iemand ie oproept tot heiligheid.

    Een Vlaamse pastoor die in zijn Nederlandse parochie preekt over het niet in lijn zijn van homosexuele handelingen met het evangelie wordt aan de kant gezet door Mgr. De korte. (Er zal een tijd komen dat men de rechte leer niet meer zal aanvaarden…)

    Stel je voor dat een begeesterde vrouw dit zou zeggen…
    Enerzijds zijn de meeste vrouwen dus veel te veel ‘van de wereld’ om ook maar iets te kunnen betekenen voor de kerk.
    Anderzijds zouden de vrouwen die wél in aanmerking zouden komen, vandaag al lang niet meer aanvaard worden door onze Belgische ‘politiek correcte’ bisschoppen, of door de heer De Kesel…

    Telkens men weer begint over het wijden van vrouwen binnen de Kerk of om het priesterschap open te stellen voor vrouwen, moet ik denken aan die ‘grote madammen’ in de geschiedenis van onze kerk. Catharina van Siënna, Hildegard Van Bingen, Birgitta Van Zweden,… om er maar een paar te noemen. Zij hebben nooit van hun tak gemaakt over het al dan niet wijden van vrouwen tot het priesterschap. Zij wisten wel beter. Toch hebben zij stuk voor stuk een onuitwisbare stempel gedrukt op de kerk en zijn leer.

    Als Birgitta Van Zweden nu moest terugkomen, en ze zou dezelfde dingen zeggen als toen, werd ze waarschijnlijk de kerk uitgeknikkerd, en werd ze veroordeeld door elke modernist vanwege het verkondigen van de waarheid…

  4. Kurt: Ik denk ook als alle Heiligen vrouwen zoals de Heilige Theresia Van Avilia, Heilige Catharina van Siënna, Heilige Hildegard Van Bingen, Heilige Birgitta Van Zweden enz.. terug zouden komen naar de kerk van nu! Die worden er inderdaad zonder pardon uitgeknikkerd.

    En Mgr. De korte die ontkent gewoon de waarheid,als het waar is van de overplaatsing van die priester. Jezus zal iedereen met Liefde aanraken die verwondingen in het verleden hebben opgelopen, seks, drugs, alcohol verslaafde, depressieve, homoseksuelen, maar ook heteroseksuele die het moeilijk hebben met bepaalde aspecten in hun leven. De bijbel staat vol dat Jezus blinde, dove, lamme, melaatsen, enz genas.. Jezus mag iedereen aanraken, behalve homoseksuelen als je de moderne bisschoppen en priesters mag geloven. Wat een LIEFDE dat deze clericus verkondigen aan de homoseksuelen. Ik zou razend kwaad zijn als ik een katholiek homoseksueel zou zijn , want die zeggen homoseksuelen hebben geen recht op de liefde van Jezus Christus, dus die kunnen hun moeilijkheden, hun beproevingen, hun lijden, hun verdriet enz niet in de handen van Christus leggen. Wat vreselijk..

    Om nog duidelijker te zijn, die zeggen dus : eens verslaafd altijd verslaafd, eens depressief altijd depressief, eens ontrouw altijd ontrouw, eens kwaad altijd kwaad, eens ongelukkig altijd ongelukkig, eens homoseksueel altijd homoseksueel enz.. Want Jezus geneest niet meer in onze tijd. De kerk zegt dus: spijtig voor jullie want hoe ellendig jullie je ook voelen met je leven, met God is niets meer mogelijk.

    Antoine Bodar heeft hier een citaat over:
    De kerk die trouwt met haar tijd, zal spoedig weduwe blijken.

  5. Het is duidelijk dat er heel wat vrouwen actief waren en zijn in het katholicisme, van het begin af en ook nu nog. De vraag is echter of ze daarvoor vroeger een WIJDING ontvingen. Als dat in het begin niet het geval was, dan nu ook niet. Als het toen wél het geval was, dan mag het nu ook. Dus de zaak goed onderzoeken.

    Bedankt Lotje, voor dat goede citaat van Antoine Bodar : “De kerk die trouwt met haar tijd, zal spoedig weduwe blijken.” Veel mensen die zich “moderne katholiek” noemen zouden dat citaat best eens goed overwegen.

    A. G. Stinus

  6. ☩JMJ☩

    Zelfs de heidenen lachen de lesbische ‘bisschoppinnen’ van de anglicanen en lutheranen uit; het is simpelweg geen zicht, en het is even belachelijk als mannen die nonnen willen worden. Dat vrouwen het Wijdingssacrament niet kunnen ontvangen heeft altijd tot het abc van de theologie behoord; dat in vraag stellen is hetzelfde als in vraag stellen of er wel een Wijdingssacrament zou bestaan. Het feit dat Bergoglio het behandelt alsof het een open kwestie is manifesteert zijn geslepen strategische methode om nog meer letsel toe te brengen aan de H. Kerk; mogelijk doet hij alsof het een twijfelachtige kwestie is opdat, als de zotten in de bisschopszetels van Duitsland of België met ‘vrouwenwijdingen’ beginnen, hij het niet zal verhinderen waardoor er nog meer gecontroleerde verdeeldheid zal zijn. Hij zou ooit gezegd hebben dat hij mogelijk in de geschiedenis zou gaan als een paus die een schisma veroorzaakt zou hebben, dus het is mogelijk zijn bedoeling om schismata te creëren in de ijdele hoop dat de Katholieke Kerk op die manier ten onder zou gaan. Vermoedelijk is het ook daarvoor dat ze Ratzinger in pauselijk wit gekleed in het Vaticaan hebben zitten: Verdeeldheid zaaien en surfen op de golven ervan.

    Als er iemand denkt dat het zien rondwaggelen van ‘diakonetten’, ‘pastoretten’, ‘bischoppetten’ en ‘kardinaletten’ binnen de kerkmuren voor gevulde seminaries gaat zorgen, dan heeft die niet opgelet gedurende de laatste decennia.

    Verder zullen het nooit vrouwen zijn die de heerschappij voeren in de wereld; ook de leidende feministische figuren van het heden worden bestuurd door mannen, door schimmige figuren die hun hyperemotionaliteit en narcisme manipuleren en armatiseren (tot wapen maken) om chaos te verspreiden in de westerse wereld. Die gedegenereerde vrouwen zijn dan ook geenszins gelukkig in de nasleep van de mesthoop die zij gecreëerd hebben, maar zijn bitter en depressief. Het is dan ook sadisme puur vanwege de cryptocratie dat zij vrouwen gehanteerd hebben om het moederschap te verwoesten in de westerse samenleving. Het is een uiterst droevige ramp…

  7. Tekst van Paus Fransiscus over het diaconaat voor vrouwen tijdens het gesprek met 850 religieuzen.

    Wanneer u mij gesuggereerd heeft een commissie op te richten – want het was uw idee – heb ik ja gezegd, ik heb een commissie opgericht, de commissie heeft goed werk geleverd, het waren bekwame mensen, mannelijke en vrouwelijke theologen, en zij hebben een bepaald punt bereikt waarover iedereen het eens was. Daarna had ieder zo zijn idee en het resultaat van het weinige waarover zij het eens waren – dat ik geef ik nu aan de voorzitster, officieel vandaag.

    Ik heb het verslag van ieder van hen persoonlijk, de ene gaat verder dan de andere, de ene staat stil bij een bepaald punt … Dat moet allemaal onderzocht wordt, want ik kan geen sacramenteel decreet opstellen zonder theologisch, historisch fundament. Maar er werd aanzienlijk gewerkt. Het is weinig, dat is waar: het resultaat heeft niets buitengewoons. Maar het is een stap vooruit. Zeker, er was aanvankelijk een vorm van vrouwelijk diaconaat, vooral in Syrië (ik heb erover gesproken tijdens de persconferentie in het vliegtuig op de terugweg van Macedonië): zij hielpen bij het doopsel, bij nietigverklaring van een huwelijk, dat soort dingen … de aanstelling was geen sacramentele formule, ze was bij wijze van spreken – volgens de informatie die ik kreeg, want ik ben geen specialist op dat vlak – zoals vandaag de zegening van een abdis, een bijzondere zegen voor het diaconaat van vrouwen. Binnenkort zal ik de leden van de commissie kunnen oproepen en zien welke vooruitgang ze gemaakt hebben. Het gemeenschappelijk verslag overhandig ik officieel en de persoonlijke opinie van ieder afzonderlijk bewaar ik – als het iemand zou interesseren, kan ik ze u geven. Ze hebben degelijk werk verricht en ik bedank hen daarvoor.

    En dan, de functie van de vrouw in de Kerk. We moeten op de vraag dieper ingaan: wat is het werk van een zuster in de Kerk, van de vrouw, van de godgewijde vrouw? En vergissen wij ons niet door te denken dat het alleen om een functie gaat … Het is mogelijk, ja, moge het zo zijn, dat een vrouw aan het hoofd staat van een dicasterium … In Buenos Aires had ik een juriste; er zijn veel vrouwelijke juristen in de bisdommen … Ja, dat is mogelijk, ook als functie. Maar belangrijk is wat verder gaat dan een functie, wat nog niet gerijpt is, wat wij nog niet goed begrepen hebben. Ik zeg dat de Kerk vrouwelijk is, de Kerk is een vrouw en men zegt: ja, maar dat is een beeld. Nee, het is de werkelijkheid. In de Bijbel, in de Apocalyps, noemt men haar “de bruid”, zij is de bruid van Jezus, zij is een vrouw. Maar in de theologie van de vrouw moeten wij nog vooruitgang maken.

    Hij zei ook nog:
    Het misbruik op vrouwelijke religieuzen is een ernstig probleem, een zwaar probleem, ik ben mij ervan bewust. Ook hier in Rome is men zich van het probleem en de binnenkomende informatie bewust. En niet alleen seksueel misbruik op religieuzen, maar ook machtsmisbruik, misbruik van hun geweten. Dat moeten wij bestrijden.

    En ook de dienstbaarheid van vrouwelijke religieuzen: alstublieft, dienstbaarheid ja, onderwerping nee. Ge bent geen religieuze geworden om huishoudster te worden van een lid van de clerus, nee. Maar laten wij elkaar op dat punt onderling helpen. Wij mogen nee zeggen, maar als de overste ja zegt … Nee, allemaal samen: onderwerping nee, dienstbaarheid ja. Ge werkt in een of ander dicasterium, of in de administratie van een nuntiatuur – het is een zeldzaamheid – dat is goed. Maar huishoudster, nee. Wilt ge huishoudster zijn, doe dan zoals de zusters van de Assumptie, van P. Pernet: zij zijn verpleegster, huishoudster bij zieke mensen thuis: daar ja, omdat het een dienst is. Maar onderwerping, nee. Laten wij elkaar op dat punt helpen.

  8. Ik vraag me af wat in het volgende geval zou gebeuren. Een vrouw (vergelijk het met Sarah Bettens) zegt dat ze van geslacht veranderd is, en dat ze priester (diaken?) wil worden, en ze meldt zich bij de bisschop en het seminarie.

    Dan verwacht ik van de Kerk een stevig antwoord, en een veroordeling van de transgender-ideologie. Kardinaal Eijk zou de geknipte man zijn om een goed antwoord te formuleren.

Er is geen mogelijkheid (meer) om commentaar te geven op dit nieuwsbericht